انواع زبان عربی | گویش و لهجه های مختلف زبان عربی

زبان عربی با بیش از 300 میلیون گویشور بومی پنجمین زبان زنده در دنیاست. آیا می‌دانستید این زبان به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین زبان‌های زنده دنیا چه تنوعی از لهجه‌ها را در خود جای داده است؟  از مغرب تا سوریه و از مصر تا شبه جزیره عربستان هر گویش عربی دارای ویژگی‌ها، واژگان و تفاوت‌های ظریف خاص خود است. هر گویش در این زبان ویژگی‌های منحصر بفرد خود را دارد که توسط تاریخ، جغرافیا و تاثیرات فرهنگی آن منطقه شکل گرفته است.

در دنیای امروز درک و یادگیری لهجه‌ها و انواع زبان‌های عربی دارای اهمیت زیادی است و افراد اهداف متفاوتی از یادگیری این زبان و لهجه‌های آن دارند. تسلط به زبان عربی فرصت‌های شغلی و تجاری زیادی را در کشورهای عربی برای شما فراهم می‌کند.

برای درک بهتر فرهنگ و مردم کشورهای عرب زبان، تسلط بر زبان عربی و به خصوص آشنایی با انواع لهجه‌های آن ضروری است. چه بخواهید به عنوان یک گردشگر از این کشورها دیدن کنید، چه قصد مهاجرت داشته باشید، یا حتی به دلایل علمی یا کاری به این زبان نیاز داشته باشید، دانستن انواع لهجه‌های زبان عربی به شما کمک می‌کند تا ارتباط مؤثری با مردم برقرار کرده و در جامعه آن‌ها ادغام شوید.

جمعیت جهان عرب 491 میلیون نفر در سال 2024 برآورد شده است. این منطقه از مراکش در شمال آفریقا تا دبی در خلیج فارس امتداد دارد.

به‌طور کلی می‌توان انواع زبان عربی را به سه دسته تقسیم کرد:

زبان عربی قرآنی یا کلاسیک شکل ادبی استاندارد شده زبان عربی است. عربی کلاسیک، زبان قرآن است. این زبان جز در تلاوت قرآن یا نقل متون مذهبی قدیمی به ندرت استفاده می‌شود. امروزه، تنها روحانیون مسلمانی که در مدارس دینی تحصیل کرده‌اند، می‌توانند در نوشتن و تکلم به زبان عربی کلاسیک تسلط پیدا کنند، زیرا مطالعات اسلامی و قرآنی نیازمند دانش پیشرفته نحو، واژه‌شناسی و معناشناسی عربی است.

عربی کلاسیک را می‌توان در اشعار پیش از اسلام و اوایل اسلامی، سخنان نبوی و چندین سند قرن اول که در تاریخ به دست آمده، یافت. زبان عربی به‌طور کلی قواعد دستوری و نحوی خود را از شکل کلاسیک خود می‌گیرد.

اوایل قرن نوزدهم نقطه شروع زبان عربی استاندارد مدرن است. این نوع زبان نزدیک به زبان عربی کلاسیک است که تا حد زیادی از استانداردهای دستوری عربی کلاسیک پیروی کرده و از همان واژگان مشابه استفاده می‌کند. با این حال، برخی از ساختارهای دستوری و واژگانی را که دیگر مشابهی در انواع گفتاری ندارند کنار گذاشته و از انواع گفتاری ساختارها و واژگان جدید خاصی اتخاذ کرده است.

این زبان نسبت به عربی کلاسیک ساده و دقیق‌تر است و معمولاً در زمینه‌هایی مانند نوشتن، پخش تلویزیونی و رادیویی، مصاحبه‌های رسمی و سخنرانی‌ها و نامه‌های رسمی استفاده می‌شود. این نسخه از زبانی است که امروزه در مدارس تدریس می‌شود. همچنین این زبان در بسیاری از کشورهای عرب زبان در دنیا از جمله امارات متحده عربی، یمن، قطر، سومالی، لیبی، مراکش، مصر و عراق مورد استفاده قرار می‌گیرد.

عربی محاوره‌ای به گویش‌های گوناگونی اطلاق شده که در کشورهای مختلف صحبت می‌شود. این زبانی است که مردم هر روزه در زندگی خود از آن استفاده می‌کنند. از آنجا که زبان عربی بسیار متنوع و گسترده است، می‌تواند از مکانی به مکان دیگر حتی در یک کشور نیز متفاوت باشد. این زبان انعطاف‌پذیر و دائماً در حال تغییر است.

انواع لهجه های عربی با عوامل جغرافیایی، تاریخی و اجتماعی تعریف می‌شوند. به طور کلی، هر کشور در خاورمیانه و منطقه عرب زبان آفریقا گویش مخصوص به خود را دارد، اما بسیاری از کشورها گویش‌های فرعی دارند که با هم متفاوت هستند.

در استادسلام شما می‌توانید از میان صدها معلم خصوصی عربی، مناسب‌ترین مورد را با توجه به شرایط خود انتخاب کرده و کلاس خصوصی یا گروهی و آنلاین یا حضوری رزرو کنید.

همانطور که می‌توانید تصور کنید، هر چه یک کشور از کشور دیگر دورتر باشد، گویش آن‌ها بیشتر تغییر می‌کند، به‌طوری که برخی از گویش‌ها به سختی قابل درک هستند و می‌توانند زبانی کاملا متفاوت به نظر برسند. برخی از مهم‌ترین گویش‌های زبان عربی عبارتند از:

گویش مصری یکی از پرکاربردترین و قابل درک‌ترین گویش‌ها در سراسر جهان عرب است. با توجه به محبوبیت سینما و موسیقی مصر که در طول قرن بیستم با تولید انبوه فیلم‌های تماشا شده در سراسر منطقه شکوفا شد، بسیاری از عرب زبانان از سراسر جهان به راحتی می‌توانند عربی مصری را تشخیص دهند و بفهمند.

عربی خلیجی اصطلاحی است برای گویش‌های فرعی عربی که در منطقه خلیج فارس صحبت می‌شود. عربی خلیجی برای توصیف عربی مورد استفاده در عربستان سعودی، قطر، بحرین، امارات متحده عربی، عمان و کویت استفاده می‌شود و در حالی که تفاوت‌های قابل توجهی در لهجه و سایر ویژگی‌های زبانی بین این کشورهای خلیج وجود دارد، گویش‌های این منطقه به‌طور کلی مورد توجه قرار می‌گیرند.

عربی شامی گویشی است که در منطقه شام، شامل سوریه، اردن، لبنان و سرزمین‌های فلسطینی صحبت می‌شود. مانند عربی خلیج، هر کشوری ویژگی‌های زبانی خود را دارد، اما آن‌ها به راحتی با یکدیگر قابل درک هستند. عربی شام را تقریباً همه عرب زبانان به راحتی می‌شناسند زیرا موسیقی و رسانه‌هایی که از منطقه شام ​​سرچشمه می‌‌گیرند، محبوبیت دارند.

مغرب اصطلاحی است که برای توصیف منطقه فرانسوی زبان آفریقای شمالی، معمولاً از موریتانی تا تونس استفاده می‌شود. در این منطقه، علاوه بر زبان‌های بومی آمازیغ (بربر) که در خانواده زبان‌های عربی نیستند، گویش‌های مختلف عربی نیز وجود دارد. یکی از لهجه‌های اصلی، عربی مراکشی است که به نام داریا نیز شناخته می‌شود، که در سراسر مراکش صحبت می‌شود و در غرب الجزایر همپوشانی دارد.

زبان عربی مراکشی به دلیل دشواری درک آن، بیشتر به دلیل حجم زیاد کلمات قرضی از زبان‌های فرانسوی، اسپانیایی و آمازیغی شهرت دارد. برای یک خارجی که فقط عربی استاندارد مدرن صحبت می‌کند، برای مثال، درک عربی مراکشی بسیار سخت‌تر از عربی خلیجی یا عربی شامی است.

عربی تونسی به‌طور قابل توجهی با عربی مراکشی و عربی مصری متفاوت است و واژگان منحصر به فرد و همچنین لهجه بسیار قابل توجهی دارد. عربی تونسی به‌طور کلی با انواع عربی مغربی که در الجزایر صحبت می‌شود قابل درک است، اما عرب زبانان شام یا خلیج ممکن است در درک تونسی مشکل داشته باشند.

حسنیه شاخه‌ای از عربی مغربی و گویش غالب در موریتانی، صحرای غربی، صحرای مراکش و الجزایر است و در مالی، نیجر، سنگال و لیبی نیز صحبت می‌شود. منشأ حسنیه عربی به قبایل بادیه نشین یمن برمی‌گردد که در سراسر صحرای آفریقا به غرب مهاجرت کردند و بدین ترتیب دامنه وسیع جغرافیایی دارند.

همانطور که از نام آن پیداست، عربی عراقی لهجه‌ای است که در عراق و برخی از مناطق کویت صحبت می‌شود. اگرچه عراق به کشورهای حاشیه خلیج فارس و شام نزدیک است، اما گویش آن منحصر به فرد و متمایز است و دارای واژه‌های بسیاری از زبان فارسی است که به ایران نزدیک هستند. فیلم زیر از کنسرت شب بصره در چابهار است از سعید بیت سیاح که شما را با موسیقی عربی عراقی آشنا می کند.

عربی سودانی گویش عربی است که عمدتاً در سودان صحبت می‌شود. نسخه‌های عربی سودانی نه تنها در سودان بلکه در سودان جنوبی، چاد، مصر، اریتره و اتیوپی نیز صحبت می‌شود.

کل منطقه‌ای که زبان عربی سودانی در آن صحبت می‌شود میزبان تعداد زیادی از زبان‌های دیگر است که از خانواده زبان‌های عربی سرچشمه نمی‌گیرند. این زبان‌ها بر زبان عربی سودانی تأثیر گذاشته‌اند، که عاملی است که می‌تواند درک عربی سودانی را برای گویشوران دیگر گویش‌های عربی دشوار کند.

اگرچه یمن در منطقه خلیج فارس است، عربی یمنی معمولاً گویش خود را در نظر می‌گیرد، اما با لهجه‌های عربی خلیجی قابل درک است. عربی یمنی به دلیل حفظ ویژگی‌های زبانی کلاسیک و تلفظ‌های آن، به نزدیک‌ترین گویش به عربی استاندارد مدرن شهرت دارد.

در زیر در قالب یک جدول گویش‌های مختلف زبان عربی را با هم مقایسه کرده و تفاوت‌های آن‌ها را آورده‌ایم.

لهجه‌های مختلف زبان عربی همانطور که گفته شد تنوع بسیار بالایی دارند و یادگیری هرکدام از آن‌ها مزایایی دارد. قبل از آنکه تصمیم بگیرید کدام گویش زبان عربی را یاد بگیرید، اهداف شخصی خود را در نظر بگیرید. برخی از افراد ممکن است بخواهند قرآن را بخوانند و بفهمند، در حالی که برخی ممکن است بخواهند رسانه‌های عربی را تماشا کنند و بتوانند در سفر با مردم محلی صحبت کنند. هر دوی این اهداف، گویش متفاوتی از عربی را می‌طلبد.

در میان انواع لهجه‌های عربی این سوال پیش می‌آید که کدام لهجه عربی بهتر است؟ در این بین زبان‌آموز بهتر است لهجه‌هایی را یاد بگیرد که کاربرد بیشتری در جوامع عربی دارد و عربی استاندارد مدرن و لهجه عربی مصری از همه پر‌کاربردتر هستند.

عربی استاندارد مدرن زبان رسمی 25 کشور است. این زبان می‌تواند پایه خوبی از واژگان و دستور زبان عربی به شما بدهد. عربی محاوره‌ای مصری یکی از لهجه‌های رایج زبان عربی بوده و لهجه‌ای است که بسیاری از اعراب در زندگی روزمره خود از آن استفاده می‌کنند و در بسیاری از کشورهای دیگر نیز صحبت می‌شود. عربی محاوره‌ای مصری در بیشتر سرگرمی‌های عربی از جمله فیلم‌ها و موسیقی استفاده می‌شود.

برای افراد مبتدی‌ای که هدف اصلی آن‌ها از یادگیری زبان عربی صحبت روان با سایر عربی زبانان است، یادگیری لهجه مصری پیشنهاد خوبی است. همچنین اگر می‌خواهید عربی را به دلایل تفریحی یا تجاری یاد بگیرید، ممکن است این گویش مناسب شما باشد.

برای انتخاب منابع آموزشی برای یادگیری لهجه‌های مختلف باید این نکته را مدنظر داشت که تفاوت زیادی بین عربی نوشتاری یا رسمی و عربی گفتاری وجود دارد. اولین نکته در مورد انتخاب منبع یادگیری این موضوع است که پایه محکمی از زبان عربی به شما بدهد و شما را برای یادگیری هر یک از لهجه های متعدد در زبان عربی آماده کند.

منابع یادگیری شامل وب‌سایت‌ها و وبلاگ‌ها، دوره‌های آنلاین، سایت‌های تدریس خصوصی، کانال‌های یوتیوب، پادکست‌ها، سریال‌ها و فیلم‌های تلویزیونی، کتاب‌ها و لغت‌نامه‌ها است.

برای مطالعه بیشتر به مقاله بهترین منابع یادگیری زبان عربی مراجعه کنید.

از میان سایت‌های تدریس خصوصی زبان عربی که مدرسان آن بر اکثر لهجه‌های زبان عربی تسلط دارند سایت استادسلام یکی از برترین سایت‌ها در این زمینه است. شما می‌توانید با مراجعه به این سایت و جستجوی معلم خصوصی عربی در هر منطقه‌ای به آسانی شروع به یادگیری زبان عربی با هر لهجه‌ای که مد نظرتان است کنید.

در میان تمامی لهجه‌های زبان عربی برای یادگیری سخت ترین لهجه عربی، عربی مغربی است. عربی مغربی در شمال آفریقا صحبت می‌شود و به‌طور قابل توجهی با عربی استاندارد مدرن متفاوت است.

این گویش تلفظ، گرامر و واژگان منحصر بفرد خود را دارد. به‌عنوان مثال، عربی مغربی کلمات فرانسوی متعددی را در فرهنگ لغت خود گنجانده است. علاوه بر این، عربی مغربی روشی متمایز برای تلفظ کلمات دارد که می‌تواند برای زبان‌آموزان ایرانی چالش ایجاد کند.

زبان عربی یکی از پرکاربردترین زبان‌ها در دنیای امروزی است که افراد با اهداف و انگیزه‌های متفاوتی شروع به یادگیری این زبان می‌کنند. این زبان دارای تنوع بسیار زیادی در زمینه گویش است و بنابر موقعیت جغرافیایی، فرهنگی و اجتماعی گویش مردم هر منطقه متفاوت می‌باشد و هر زبان‌آموز بنا بر هدف خود باید بر یک یا چند نوع از این گویش‌ها تسلط داشته باشد.

شناخت این گویش‌ها به شما کمک خواهد کرد تا در یادگیری زبان با دقت بیشتری عمل کنید و بسته به هدف خود در فراگیری زبان گویش مورد نظر خود را برای یادگیری انتخاب کنید.

نزدیک به نیم میلیارد نفر در سراسر جهان به زبان عربی به‌عنوان زبان اول یا زبان خارجی صحبت می‌کنند. از طرفی کشورهای عرب زبان حاشیه خلیج فارس به یکی از قطب‌های اقتصادی و گردشگری جهان تبدیل شده‌اند. بنابراین یادگیری این زبان موجب بهبود شرایط زندگی شما به ویژه در جهت مالی خواهد شد.

با تسلط بر این زبان می‌توانید فرصت‌های شغلی خوبی را در کشورهای عرب زبان داشته باشید و کسب و کار خود را در مناطق عربی راه‌اندازی کنید و به بازار پر تقاضا برسید.